Uticaji medijskog sadržaja na decu tema je koja već decenijama ne gubi na aktuelnosti među naučnom zajednicom, prosvetnim radnicima i roditeljima. Glavno pitanje koje se tom prilikom postavlja jeste da li deca prihvataju (nekritički, jednako i potpuno) određene ideje, mišljenja i potom slede određena ponašanja koja se prikazuju u filmovima, crtanima ili igricama kojima su izloženi?
Kompanija Dizni i crtani filmovi o princezama posebno su već dugo na tapetu i naučnika i laika da stvaraju nerealistične i iluzorne predstave kod svoje publike, uglavnom kod devojki i devojčica, o tome kako treba da izgleda partnerski odnos.
Koji su to koncepti romantičnog odnosa dominantni u crtanim filmovima o princezama?
Odgovor na ovo pitanje moguće je dati najpre analizom sadržaja navedenih filmova. Ono što je interesantno i vrlo važno, jeste da su se ti narativi menjali kroz vreme. Na primer, u starijim Diznijevim crtanim filmovima, poput Pepeljuge (1950) ili Uspavane lepotice (1959) vidljivi su motivi ljubavi na prvi pogled, „onog pravog“ ili sudbinske ljubavi. Sa druge strane, u crtanim filmovima krajem prošlog veka, poput Male sirene (1989) ili Lepotice i zveri (1991) dominantni narativi se redefinišu, menjaju ili čak gube. Ariel se zaljubljuje na prvi pogled u princa Erika i smatra ga „onim pravim“, ali nije prisutan momenat sudbine. Svakako, tačno je da postoji sličnost sa starijim narativima. Dok, sa druge strane, motivi iz filma Lepotica i zver bitno su drugačiji. Bela i Zver (odnosno princ Adam) u početku filma gaje čak i animozitet jedan prema drugome, ali upoznavanjem i uviđanjem afirmativnih osobina kod drugoga, rađa se ljubav. Lepotica i zver je tako donela novinu u profilisanju partnerskog odnosa jer susret u ovom filmu nije izromantizovanom, kao ni postojanje ljubavi na prvi pogled ili bilo kakve sudbine i sličnih idealizovanih motiva. Ako pogotovo uzmemo u obzir najnovije Diznijeve crtane filmove, poput Princeze i žabe (2009) ili Zaleđenog kraljevstva (2013) uočićemo da se ovi koncepti u potpunosti gube, a idealističan odnos nije prisutan. U Zaleđenom kraljevstvu čak je predstavljen i suprotan momenat – ljubav na prvi pogled Ane u princa Hansa ispostavlja se kao greška.
Ovi rezultati stoga dovode u pitanje stav da navedeni crtani filmovi predstavljaju isključivo idealistične partnerske odnose (jer se to odnosi samo na crtane starije generacije) ali i da se profilisanje odnosa princa i princeze menjalo (i još uvek se menja) tokom vremena. To je značajna opservacija koja se može pripisati datom društvenom kontekstu i emancipaciji žene u tom momentu u društvu. Tako Aurora iz Uspavane lepotice iz 1959. godine XX veka ima mnogo manje uticaja na događaje u svome životu, u odnosu na junakinje Princeze i žabe i Zaleđenog kraljevstva, Tianu ili Anu iz XXI veka, savremenog doba. I to nije slučajno tako. Stoga, društveno-politički kontekst u kojem crtani film nastaje značajno je važan faktor u profilisanju likova i njihovog odnosa.
Pa, da li onda to profilisanje utiče na predstavu o partnerskom odnosu kod dece?
U počecima promišljanja i davanja odgovora na ovakva pitanja, naučnici su smatrali da svaki medijski sadržaj ima uticaj na publiku, i da taj uticaj jednako snažno deluje na sve ljude. Međutim, razvojem i komunikologije ali i socijalne psihologije, ustanovljava se teza da je svaki čovek čovek za sebe i da stoga mediji možda i nemaju toliko snažne i jednake uticaje na sve. Odnosno, prihvata se shvatanje da čovek nije samo primalac određene poruke, već složena jedinka iskustava, stavova, uverenja, osobina i mana. Kako su iskustva i mišljenja različita, u skladu sa time različiti ljudi različito reaguju na istu poruku.
Da li će gledalac ili gledateljka Diznijevih crtanih filmova o princezama i sam/a tražiti sudbinsku ljubav, ljubav na prvi pogled i princa na belom konju, zavisi, u suštini, od individue same.
Stručnjaci koji se primarno bave emocijama, partnerskim odnosima pa i formiranjem idealističkih očekivanja, odnosno psiholozi, tvrde da učimo da volimo prvenstveno od roditelja. Teorija afektivne vezanosti čiji je rodonačelnik Džon Bolbi, a koju je dalje razvila Meri Ejnsvort polazi od ideje da odnos koji majka razvije sa detetom bitno određuje način njegovog dominantnog modela vezivanja u odnosima i kasnije u životu, uključujući i romantične odnose. Prema pomenutoj teoriji, ti modeli mogu biti: sigurni, izbegavajući, nesigurni ambivalentni i dezorganizovani.
Stoga, prilikom donošenja presude Dizniju za određena neispunjena očekivanja u ljubavnim odnosima, neophodno je uzeti u obzir više faktora: društvo i kulturu u kojoj živimo, svoje stavove i uverenja, i svoje detinjstvo.
Valentina Sigeti